กัลยาณมิตร (ตอนที่ 1) : คนเทียมมิตร

• คุณลักษณะที่สำคัญของคนเทียมมิตร

หนึ่งในทิศทั้งหกนั้นคือ ทิศเบื้องซ้าย ซึ่งพระพุทธเจ้าทรงอธิบายไว้เกี่ยวกับเพื่อน มิตร สหาย และอำมาตย์ (คู่ค้า) ที่มีหน้าที่พึงปฏิบัติต่อโดยฐานะ 5 ประการ คือ

1. ด้วยการให้ปัน ให้ทาน มีของเล็กๆน้อยๆหรือของชำร่วยติดไม่ติดมือไปฝาก
2. ด้วยการพูดจาไพเราะ มีปิยะวาจาทำให้เกิดความรัก ความแช่มชื่นใจ ไม่ขัดเคืองกัน
3. ด้วยการประพฤติประโยชน์
4. ด้วยการวางตนเสมอกัน ประพฤติตนให้ถูกต้องเหมาะสมกับหน้าที่รับผิดชอบของตน
5. ด้วยการไม่กล่าวคำอันเป็นเครื่องให้แตกกัน ไม่ควรพูดทิ่มให้เพื่อนรู้สึกเจ็บใจหรือแตกสามมัคคีกัน

นอกจากนั้นเพื่อน มิตร สหาย และอำมาตย์ (คู่ค้า) ยังควรอนุเคราะห์ ตอบแทนหรือรักษามิตรโดยฐานะ 5 ประการคือ

1. รักษามิตรผู้ประมาทแล้ว
2. รักษาทรัพย์ของมิตรผู้ประมาทแล้ว
3. เป็นที่พึ่งแก่มิตรเมื่อมีภัย
4. ไม่ทอดทิ้งในยามมีอันตราย
5. นับถือสมาชิกในวงศ์ของมิตร

อย่างไรก็ตามบางครั้งเราก็อาจจะพบกับคนพาล คนไม่ดีที่มีเจตนาแอบแฝงมาเพื่อหาประโยชน์ใส่ตนจากการผูกมิตรกับเรา แต่ไม่ใช่มิตรแท้ซึ่งเรียกว่า “คนเทียมมิตร” โดยเรามีวิธีสังเกตได้ดังนี้

1. คนปอกลอก ท่านพึงทราบว่าไม่ใช่มิตร เป็นแต่คนเทียมมิตรโดยมี 4 คุณลักษณะคือ
   • เป็นคนคิดเอาแต่ได้ฝ่ายเดียว
   • เสียให้น้อยคิดเอาให้ได้มาก
   • ไม่รับทำกิจของเพื่อนในคราวมีภัย
   • คบเพื่อนเพราะเห็นแก่ประโยชน์ของตัว
2. คนดีแต่พูด ท่านพึงทราบว่าไม่ใช่มิตร เป็นแต่คนเทียมมิตรโดยมี 4 คุณลักษณะคือ
   • เก็บเอาของล่วงแล้วมาปราศรัย
   • อ้างเอาของที่ยังไม่มาถึงมาปราศรัย
   • สงเคราะห์ด้วยสิ่งหาประโยชน์มิได้
   • เมื่อกิจเกิดขึ้นแสดงความขัดข้อง (ออกปากพึ่งไม่ได้)
3. คนหัวประจบ ท่านพึงทราบว่าไม่ใช่มิตร เป็นแต่คนเทียมมิตรโดยมี 4 คุณลักษณะคือ
   • ตามใจเพื่อนให้ทำความชั่ว จะทำชั่วก็คล้อยตาม
   • ตามใจเพื่อนให้ทำความดี จะทำดีก็คล้อยตาม
   • ต่อหน้าสรรเสริญ
   • ลับหลังนินทา
4. คนชักชวนในทางฉิบหาย ท่านพึงทราบว่าไม่ใช่มิตร เป็นแต่คนเทียมมิตรโดยมี 4 คุณลักษณะคือ
   • ชักชวนให้ดื่มน้ำเมา คือ สุราและเมรัย  อันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท
   • ชักชวนให้เที่ยวตามตรอกต่างๆ ในเวลากลางคืน
   • ชักชวนให้เที่ยวดูการมหรสพ
   • ชักชวนให้เล่นการพนันอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท

ทั้งนี้เรายังสามารถสังเกตเพิ่มเติมได้อีกว่า บุคคลนั้นมีแนวโน้มที่จะเป็นเพื่อนชั่วหรือไม่ โดยการสังเกตจากพฤติกรรมดังต่อไปนี้

1. นำให้เป็นนักเลงการพนัน
2. นำให้เป็นนักเลงเจ้าชู้
3. นำให้เป็นนักเลงเหล้า
4. นำให้เป็นคนลวงผู้อื่นด้วยของปลอม
5. นำให้เป็นคนโกงเขาซึ่งหน้า
6. นำให้เป็นคนหัวไม้
7. การนอนตื่นสาย
8. การเสพภรรยาผู้อื่น
9. ความประสงค์ผูกเวร
10. ความเป็นผู้ทำแต่สิ่งหาประโยชน์มิได้
11. เป็นมิตรชั่ว
12. เป็นผู้ตระหนี่เหนียวแน่นนัก

“บัณฑิตรู้แจ้งมิตร 4 จำพวกเหล่านี้ คือ มิตรปอกลอก 1 มิตรดีแต่พูด 1 มิตรหัวประจบ 1 มิตรชักชวนในทางฉิบหาย 1 ว่าไม่ใช่มิตรแท้ ดังนี้แล้ว พึงเว้นเสียให้ห่างไกล เหมือนคนเดินทางเว้นทางที่มีภัย ฉะนั้น ฯ”